Wprowadzenie systemu depozytowego (SDR) w Polsce jest odpowiedzią na rosnące wyzwania związane z gospodarką odpadami i zanieczyszczeniem środowiska. Polska, będąc częścią Unii Europejskiej, zobowiązała się do realizacji ambitnych celów dotyczących gospodarki odpadami, a system depozytowy ma odegrać kluczową rolę w zwiększeniu poziomu recyklingu i ograniczeniu ilości odpadów z tworzyw sztucznych. Proces legislacyjny rozpoczął się w 2018 roku, a ostateczna ustawa została uchwalona w lipcu 2023 roku. Planowane uruchomienie systemu przewidziane jest na styczeń 2025 roku. W artykule przyjrzymy się genezie systemu, jego strukturze oraz wyzwaniom, jakie stoją przed jego wdrożeniem.

Tło legislacyjne

Historia tworzenia systemu depozytowego w Polsce zaczęła się od zobowiązań wynikających z dyrektyw unijnych. W ramach polityki ochrony środowiska Unii Europejskiej, Polska, podobnie jak inne kraje członkowskie, została zobowiązana do zwiększenia poziomu recyklingu oraz ograniczenia odpadów z tworzyw sztucznych, zwłaszcza jednorazowych. Wstępne prace legislacyjne rozpoczęły się w 2018 roku, a głównym celem było stworzenie systemu, który umożliwiłby efektywną zbiórkę i recykling opakowań po napojach.

System depozytowy w Polsce został uregulowany ustawą z lipca 2023 roku. Ustawa obejmuje jednorazowe butelki plastikowe o pojemności do 3 litrów, wielorazowe butelki szklane o pojemności do 1,5 litra oraz puszki metalowe o pojemności do 1 litra. Zgodnie z założeniami, system ma na celu zbiórkę i recykling tych opakowań, co pozwoli na ograniczenie zanieczyszczenia środowiska oraz zwiększenie poziomu selektywnej zbiórki odpadów.

Struktura systemu depozytowego

System depozytowy w Polsce będzie zarządzany przez operatora systemu, który zostanie wyznaczony przez producentów napojów. To właśnie producenci będą zobowiązani do zapewnienia osiągnięcia określonych poziomów zbiórki opakowań. Planowane jest, że od 2029 roku system będzie musiał osiągać 90% poziom zbiórki opakowań objętych systemem depozytowym.

Każdy konsument, który kupi napój w opakowaniu objętym systemem depozytowym, będzie zobowiązany do zapłacenia depozytu. W momencie zwrotu pustego opakowania w odpowiednim punkcie, konsument otrzyma zwrot zapłaconego depozytu. Opakowania będą musiały być odpowiednio oznakowane, aby konsument wiedział, że są one objęte systemem depozytowym.

Zgodnie z ustawą, wszystkie punkty sprzedaży napojów w opakowaniach objętych systemem depozytowym będą musiały przyjmować zwroty tych opakowań. Dla mniejszych punktów handlowych, o powierzchni poniżej 200 m2, system będzie dobrowolny, jednak duże sklepy będą zobowiązane do przyjmowania zwrotów.

Cele i oczekiwane korzyści

Celem wprowadzenia systemu depozytowego jest znaczące ograniczenie ilości odpadów, zwłaszcza plastikowych butelek i puszek, które często trafiają do środowiska. Zgodnie z szacunkami, system pozwoli na zbiórkę około 43 tys. ton opakowań rocznie, z czego około 35 tys. ton będzie stanowić plastik, a resztę puszki aluminiowe i stalowe. 

Wdrożenie systemu ma także pozytywnie wpłynąć na gospodarkę, tworząc nowe miejsca pracy związane z obsługą systemu, recyklingiem oraz logistyką. Operatorzy systemu będą odpowiedzialni za zbiórkę, transport oraz przetwarzanie zebranych opakowań, co stworzy nowe możliwości w sektorze recyklingu. Ponadto, system depozytowy będzie generował dodatkowe przychody z niezwróconych depozytów oraz sprzedaży surowców wtórnych.

Wyzwania związane z wdrożeniem

Pomimo ogólnych pozytywnych oczekiwań, wdrożenie systemu depozytowego w Polsce wiąże się z wieloma wyzwaniami. Jednym z głównych problemów jest logistyka. Polska, będąc krajem o dużej powierzchni, będzie musiała zbudować sieć ponad 3,600 punktów zwrotu, aby zapewnić dostępność systemu dla każdego konsumenta. Pojawiły się także obawy dotyczące zdolności systemu do uruchomienia na czas, ponieważ czas na przygotowanie infrastruktury i wdrożenie systemu jest bardzo krótki.

Kolejnym wyzwaniem jest finansowanie systemu. Chociaż system będzie finansowany przez producentów napojów, którzy poniosą koszty zbiórki, transportu i przetwarzania opakowań, wciąż istnieją obawy, że te koszty mogą zostać przeniesione na konsumentów w postaci wyższych cen produktów.

Aktualne informacje i plany na przyszłość

Pomimo wyzwań, polski rząd jest zdeterminowany, aby system depozytowy został wdrożony na czas. Ustawodawstwo przewiduje, że system zostanie w pełni uruchomiony w styczniu 2025 roku, co da Polsce czas na dostosowanie infrastruktury oraz na edukację społeczeństwa w zakresie nowego systemu.

Operatorzy systemu, w tym Sensoneo, która już wcześniej wdrażała systemy depozytowe w innych krajach europejskich, wspierają Polskę w przygotowaniach do uruchomienia systemu. Sensoneo oferuje nowoczesne rozwiązania IT, które mają pomóc w zarządzaniu systemem, zbieraniu danych oraz raportowaniu wyników zbiórki.

Wnioski

Wdrożenie systemu depozytowego w Polsce jest kluczowym elementem strategii zrównoważonego rozwoju kraju i odpowiedzią na rosnące wyzwania związane z zanieczyszczeniem środowiska odpadami plastikowymi. Chociaż przed Polską stoi wiele wyzwań związanych z wdrożeniem systemu, korzyści płynące z jego wprowadzenia są ogromne, zarówno dla środowiska, jak i dla gospodarki. Oczekuje się, że system nie tylko przyczyni się do zwiększenia poziomu recyklingu, ale także stworzy nowe miejsca pracy i wzmocni sektor recyklingu w Polsce.

Pomimo obaw o opóźnienia, rząd i operatorzy systemu są zdeterminowani, aby uruchomić system na czas i zapewnić jego sprawne działanie.